In 1919 werd in Nederland het eerste radioprogramma uitgezonden. De in initiatiefnemer en presentator was omroeppionier ir. Hanso Schotanus à Steringa Idzerda, die de uitzending vanuit zijn woning in Den Haag verzorgde.
Vanaf 1923 begint ook de door de Nederlandse Seintoestellen Fabriek (NSF) in Hilversum opgerichte Hilversumsche Draadlooze Omroep (HDO) uit te zenden. In het toen verzuilde Nederland werd in 1924 door de protestanten de NCRV opgericht gevolgd dor de KRO en de VARA in 1925 en medio 1926 de VPRO.
De AVRO is ontstaan uit de HDO. Op 1 juni 1927 de stichting veranderd in een vereniging met de naam “Algemeene Nederlandsche Radio Omroep. In dezelfde maand werd de Nederlandsche Omroep Vereeniging opgericht. Op 1 januari zijn deze verenigingen samengegaan onder de naam Algemeene Vereeniging Radio Omroep met als directeur, Willem Vogt.
De AVRO heeft zich toen altijd beschouwd als een algemene oproep, waar de uitwisseling van levensstroomen, de eerbied voor andermans overtuiging en de vertolking van het algemeen Nederlandsche tot hun recht konden komen.
Het administratieve gedeelte, de ledenadministratie en de redactie van de radiobode waren ondergebracht in een monumentaal pand aan de Keizersgracht in Amsterdam. De studio’s bleven in Hilversum. Het monumentale AVRO-pand heeft bijna 65 jaar als onderdak van de vereniging gediend.
In 1928 betrok de vereniging en het gezin van de directeur naar een villa aan de Oude Enghweg 4. In de doorgebroken kamer-en-suite was plaats voor een kamermuziekstudio, de keuken deed dienst als controlekamer en de buffetkamer werd tot omroep cel getransformeerd. Ook was er nog ruimte voor een spreekstudio.
Voor opnamen van concerten en opera’s maakte de AVRO in die tijd gebruik van de grote zaal van hotel-restaurant Hof van Holland.
Snel werd de behoefte aan een beter geoutilleerd studiocomplex groter.
In 1931 kocht de vereniging een terrein gelegen tussen de ’s Gravenlandseweg, Melkpad en Hoge Naarderweg voor f 55.000. Hierop stond in die tijd een grote, zij het verwaarloosde villa en een koetshuis. Besloten werd deze opstallen af te breken. Omdat de geluidsoverlast van het verkeer voor de opnamen in een studio zeer hinderlijk zou zijn, besloot het bestuur overigens drie jaar later ook nog het terrein aan de overkant van het Melkpad te kopen.
Door het bestuur werd in eerste instantie Dudok benaderd. Tot teleurstelling kon hij niet op deze eervolle vraag ingaan. De belangrijkste reden waarom hij deze opdracht niet kon aannemen, was dat hij ook de gemeente architect van Hilversum was. Vervolgens werd de opdracht aan Pieter Vorrink gegund. Nadat hij twee voorstellen had ingediend die en te duur waren en te veel ruimte vroegen, ging de opdracht naar een ander toe. Twee jonge architecten Merkelbach en Karsten werden ontboden. Na acht dagen boden zij de directeur Vogt hun plannen in 19 bladen aan. Hun ontwerp ging de gevraagde 15.000 m3 niet te boven en bleef ook binnen de gestelde begroting van f 450.000. Later werd overigens toegegeven dat beide architecten in een eerder stadium het bestuur al een plan hadden getoond dat zij op eigen initiatief hadden ontworpen.
Vanuit de AVRO werd aan de architecten als hoofdopgave gesteld: een aantal studio’s te bouwen met de daarbij behorende technische ruimte voor radioapparatuur, ontvanggelegenheid voor grootere gezelschappen, terwijl onder de uitzendingen steeds een excursie moest kunnen worden rondgeleid, zonder dat de uitzending hierdoor belemmerd of onmogelijk gemaakt wordt. Een secundaire opgave, doch van grooten invloed op het bouwplan was één van de studio’s, n.l. de groote concertstudio, zoo in te richten dat deze ook als schouwburgzaal gebruikt kon worden en desgewenst door derden benut worden zonder dat het overige studiobedrijf hier ook maar het minste van merkt.
In Delft werd in opdracht van het AVRO-bestuur zelfs een ingenieus proefstudiootje gebouw (met een zogenoemde doos in doos constructie) om de geluidsisolatie te optimaliseren.
Maar ook de elektrische installatie, de verwarming en de luchtbehandeling moesten aan specifieke eisen van een omroepstudio voldoen. Voor een goede akoestiek werd o.a. grofvezelig gespoten asbest gebruikt voor een sterke absorptie.
In 1933 werd begonnen met het bouwrijp maken van het terrein en werd de monumentale villa ’s-Gravenlandseweg 52 afgebroken. In dit jaar werd ook het schetsontwerp door de schoonheidscommissie goedgekeurd en in 1934 was het bouwbestek gereed.
Op 11 april 1934 vond de aanbesteding plaats en op 1 juni 1934 werd de officiële opdracht voor de bouw aan de NV Gebr. Van Heeswijk’s Aannemers Maatschappij te Best verleend.
Dit jaar hield het bouwproces de gemoederen bezig. In december van dit jaar discussieerde het algemeen bestuur van de AVRO over het openen van een bouwkrediet van f 600.000. De totale kosten beliepen maar liefst f 1.200.000.
Op 2 juli 1936 werd het pand officieel geopend.
Ruim één jaar na de opening moest al serieus over een uitbreiding worden nagedacht. De AVRO trok met de opnamen van de “Bonte Dinsdagavondtrein” en de “Mengelbergconcerten” zoveel publiek dat een vergroting van o.a. de koffiekamer noodzakelijk was. Bovendien was de grote zaal zo vaak bezet dat er ook behoefte aan een repetitieruimte voor een orkest en een tweede jazzstudio ontstond.
Opnieuw waren het Merkelbach en Karsten die gevraagd werden hiervoor plannen te ontwikkelen. Dit leidde tot de bouw van een nieuwe studioruimte aan de overzijde van het Melkpad die met een onderaardse gang met het bestaande complex verbonden was. Daarnaast werd op de plaats van de galerij en de filmzaal een gebogen, geheel glazen volume met daarin een groot restaurant. Als derde werd het poortgebouw ontworpen dat op jukken rustte zodat het binnenterrein toegankelijk bleef.
In de oorlogsjaren werden geen grote aanpassingen en verbouwingen uitgevoerd. Wel werd het bestuur gemachtigd om het terrein ’s-Gravenlandseweg 56 aan te kopen waarop een uitbreiding van de grote concertzaal zou moeten plaatsvinden.
De AVRO bleef met ruimteproblemen kampen. Om dit op te lossen werden eind 50’er jaren 3 villa’s aangekocht (’s-Gravenlandseweg 45 en 58 en Hoge Naarderweg 5).
In de loop van de jaren vonden verschillende kleine interne verbouwingen plaats, werden links van het hoofdgebouw in min of meer dezelfde stijl 3 etages bijgebouwd (zes registratiekamers, zes commentaarstudio’s, verschillende controlekamers, twee presentatiestudio’s en een lift en werd de Vioolkist aangepast aan de technische eisen van de tijd.
De laatste grote verandering van de bouw van de TV-flat. In 1970 vond de aanbesteding plaats in op 20 mei 1972 werd dit gebouw officieel geopend. Het gebouw bood plaatst aan 150 medewerkers, projectieruimten, filmcabine, -montageruimten en -archief, vergaderkamers, een telexruimte etc.
De volgende jaren gebeurde er weinig. In 1980 werd bij een renovatie de kenmerkende onderdoorgangen van het poortgebouw dichtgezet ten behoeve van kantoorruimten. In 1987 en 1989 werd studio 1ingrijpend verbouwd. De ruimte die oorspronkelijk voor radio-opnamen en verenigingsactiviteiten werd gebruikt, moest worden ingericht tot een hypermoderne en multifunctionele opnamelocatie voor radio en TV.
In 2002 verhuisde de AVRO naar het huidige M-gebouw. Veronica nam haar plaats in en werden op 29 augustus van dat jaar de vergulde letters en het kunstwerk de Zaaier van het pand verwijderd.
Het einde van een geschiedenis.
De tekst uit: Kathedralen en luchtkastelen van de omroep in Hilversum.
Autheurs: A. Weltens, R.Marx, A. den Dikken en M. Cramer.